W sercu Stargardu, przy Alei Żołnierza 37, znajduje się kompleks znany jako „Białe koszary”, który ma swoje korzenie w latach 30. XX wieku. Koszary te zostały zbudowane z myślą o żołnierzach Wehrmachtu, w ramach szerokiej reorganizacji sił zbrojnych Niemiec podjętej w 1934 roku.
Nieco później, w 1938 roku, na terenie „Białych koszar” zaczęły stacjonować pododdziały 25 pułku piechoty, znanego jako Infanterie Regiment 25. Wówczas Stargard znajdował się w obrębie II Okręgu Wojskowego Wehrmachtu, którego siedziba mieściła się w Szczecinie. Koszary charakteryzują się jasnym tynkiem, co doprowadziło do ich potocznej nazwy, dla odróżnienia od pobliskich „czerwonych koszar”.
Kompleks obejmuje 10 budynków koszarowych oraz 7 dodatkowych obiektów, które razem tworzą unikalny zespół architektoniczny, stanowiący ważny element historycznego krajobrazu Stargardu.
Jednostki w „białych koszarach”
W historii Stargardu, jednostki Wehrmachtu odegrały znaczącą rolę, szczególnie w kontekście obozu stacjonującego w tzw. „białych koszarach”. Warto przyjrzeć się organizacji oraz przemieszczaniu się oddziałów w tym strategicznym punkcie w okresie drugiej wojny światowej.
W latach 1938–1939 w składzie 2 Dywizji Piechoty stacjonował 25 pułk piechoty zmotoryzowanej (Infanterie-Regiment (mot.) 25), który obejmował sztab, 13 i 14 kompanię oraz 1 i 2 batalion. Od lutego 1945 roku jednostki te wzięły udział w operacji Sonnenwende, przemieszczały się, kwaterowały i angażowały w walki na terenie Stargardu.
W latach 1940–1945 „białe koszary” były miejscem zakwaterowania m.in.: 4 Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Polizei”, 28 Ochotniczej Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Wallonien”, 27 Ochotniczej Dywizji Grenadierów Pancernych SS „Langemarck” oraz 10 Dywizji Pancernej SS „Frundsberg”. Warto podkreślić, że w miesiącach luty i marzec 1945 przez Stargard przeszły również inne jednostki, takie jak Dywizja Ochrony Führera, 22 pułk grenadierów pancernych SS oraz dywizje piechoty.
W rezultacie operacji „Sonnenwende” nie tylko jednostki Wehrmachtu, ale także Armia Czerwona odgrywała kluczową rolę w kontekście militarnej współzawodnictwa. Miasto było świadkiem intensywnych walk, kiedy to oddziały Armii Czerwonej, w tym 61. Armia gen. Pawła Biełowa, przechodziły obok kompleksu koszarowego. Po ich przejściu, do Stargardu dotarły jednostki 63 Dywizji Strzeleckiej Wojsk Wewnętrznych NKWD, które miały za zadanie przetrzymywanie i zabezpieczanie tyłów działającej armii.
Wśród jednostek Armii Czerwonej, które stacjonowały w Stargardzie można wymienić m.in.: Radziecką Komendanturę Wojenną oraz 63 Dywizję Strzelecką Wojsk Wewnętrznych NKWD, działające doraźnie od marca 1945 roku. Obszar ten odwiedzali również przedstawiciele 46 Dywizji Wojsk Konwojowych NKWD, którzy nadzorowali oboz jeńców wojennych nr 66.
Po zakończeniu działań wojennych, w koszarach stacjonowały jednostki Wojska Polskiego, w tym dowództwo 12 Dywizji Piechoty oraz 12 Polowy Ruchomy Szpital Chirurgiczny. Faza powojennego działania 43 pułku piechoty miała miejsce w latach 1945–1991, a jego przeformowanie miało miejsce w 1957 roku.
Aktualnie w „białych koszarach” znajdują się m.in. dowództwo Brygady Wsparcia Dowodzenia Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego oraz 14 batalion Ułanów Jazłowieckich z 12 Brygady Zmechanizowanej. Obszar ten, mimo burzliwej historii, symbiotycznie łączy tradycję wojskową z codziennym życiem regionu, a także jest miejscem działalności Parafii wojskowej Matki Bożej Dobrej Rady w Stargardzie.
W kontekście historii stacjonowania jednostek wojskowych w Stargardzie warto zwrócić uwagę na ciągłość tradycji, która sięga zarówno czasów przedwojennych, jak i powojennych. To właśnie te koszary stały się nie tylko symbolem militarnego dziedzictwa, ale również miejscem, które pamięta o lokalnej historii i wydarzeniach, które miały miejsce na tych terenach.
Obiekty szkoleniowe „białych koszar”
Obiekty szkoleniowe „białych koszar” w Stargardzie obejmują kilka kluczowych elementów, które znacząco wpływają na efektywność i wszechstronność szkoleń. Wśród nich znajduje się hala sportowa, która służy do różnorodnych aktywności fizycznych i sportowych, umożliwiających rozwój fizyczny uczestników. Dodatkowo, ważnym miejscem w tym kompleksie jest plac apelowy, przeznaczony do musztry, który odgrywa istotną rolę w kształtowaniu dyscypliny i zgrywania zespołowego.
Kompleks „Białe koszary” oferuje także strzelnicę pneumatyczną, co czyni go miejscem, gdzie można doskonalić umiejętności strzeleckie w kontrolowanym środowisku. To wszystko sprawia, że obiekty te stanowią doskonałą bazę dla różnorodnych aktywności szkoleniowych oraz przygotowań do zadań w terenie.
Pomnik, tablice pamiątkowe
W dniu 10 marca 2002 roku w obrębie kompleksu znanego jako „Białe koszary” miało miejsce wyjątkowe wydarzenie, podczas którego odsłonięto tablicę pamiątkową dedykowaną żołnierzom 9 Pułku Piechoty.
Następnym ważnym momentem miał miejsce 22 kwietnia 2015 roku, kiedy to na terytorium „Białych koszar” przybył i został umieszczony na przygotowanym cokole czołg T-72. Ten obiekt ma pełnić rolę pomnika w hołdzie żołnierzom 6 Brygady Kawalerii Pancernej, którzy do połowy 2007 roku stacjonowali w tych historycznych budynkach.
Oficjalna ceremonia odsłonięcia pomnika miała miejsce 22 maja 2015 roku i odbyła się w trakcie obchodów święta 12 Brygady Zmechanizowanej. W tym samym dniu odsłonięto także tablicę pamiątkową, która miała na celu upamiętnienie żołnierzy oraz pracowników wojska 6BKPanc., noszących imię generała brygady Konstantego Plisowskiego, za ich służbę i pracę w latach 1995–2007.
Przypisy
- Działania operacyjne jednostek NKWD – Centrum Dialogu [online], www.przelomy.muzeum.szczecin.pl [dostęp 13.01.2018 r.]
- Białe koszary w Stargardzie. Operacja pod kryptonimem Czołg-15 – NaszeMiasto.pl [online], stargard.naszemiasto.pl [dostęp 22.11.2017 r.]
- Sonnenwende 1945 [online], sonnenwende-1945.blogspot.com [dostęp 22.11.2017 r.]
- 69. rocznica zdobycia Stargardu [online], www.stargard.pl [dostęp 22.11.2017 r.]
- JanJ. Macholak JanJ., Działania operacyjne jednostek 63 dywizji NKWD na Pomorzu Zachodnim w pierwszych miesiącach 1945 roku [online] [dostęp 05.01.2016 r.]
- Faszcza 2015, s. 38.
- Faszcza 2005, s. 35.
- Faszcza 2005, s. 15–16.
- Faszcza 2005, s. 24.
- Aniszewska i Machałek 2009, s. 112.
- Brzeziński i Janicki 1994, s. 12.
- Bliss, Hofman 1995, s. 113.
- Ledwoch 1993, s. 49.
- Dopierala 1969, s. 210–211.
- AndrzejA. Szutowicz AndrzejA., W rocznicę września [online], www.choszczno.info.pl, 29.08.2011 r. [dostęp 05.01.2018 r.]
- Stargardia 2015, s. 157.
Pozostałe obiekty w kategorii "Budynki wojskowe":
Klub Wojskowy 12 Brygady Zmechanizowanej w Stargardzie | Prochownia w Stargardzie | Arsenał w Stargardzie | Czerwone koszary w Stargardzie | Zakład Karny w StargardzieOceń: Białe koszary w Stargardzie