Mury obronne w Stargardzie

---

Historia

Z przeprowadzonych badań archeologicznych wynika, iż gród na terenie Stargardu istniał z całą pewnością już w X wieku, w rejonie obecnej baszty Białogłówki. Zarówno gród, jak i podgrodzie były otoczone zabezpieczeniami w postaci wałów ziemno-drewnianych. Od strony północno-wschodniej, oprócz tych wałów, dodatkową ochronę zapewniała rzeka Ina.

W drugiej połowie XIII wieku, na mocy lokalizacji zarówno magdeburskiej z 1243 roku, jak i lubeckiej z 1292 roku, obwałowania ziemno-drewniane zostały zastąpione solidnymi murami kamienno-ceglanymi. Te fortyfikacje otaczały teren obecnego Starego Miasta. Prace budowlane zakończono w 1298 roku. Najlepiej zachowane fragmenty tych murów z tego okresu można znaleźć w pobliżu bramy Pyrzyckiej, gdzie zbudowane są one z polnych kamieni układanych w warstwy i zwieńczonych cegłą, osiągając wysokość do 6 m.

Od początku XV wieku do połowy XVI wieku mury wymagały modernizacji z powodu zagrożenia ze strony Brandenburgii oraz wprowadzenia broni palnej. W tym okresie podwyższono je poprzez dodanie ceglanej nadbudowy, a niektóre fragmenty zostały całkowicie przebudowane. Łączna długość fortyfikacji wynosiła 2260 m.

W obrębie tych obwarowań zbudowano 45 czatowni, które były trzypoziomowymi dobudówkami wystającymi poza ciąg murów. Parter czatowni stanowił arsenał, pierwsze piętro przeznaczone było dla załogi, natomiast drugie służyło do obserwacji i obstrzału.

W tym samym czasie prowadzono także rozbudowę bram, do których dodano przedbramia z gardzielą, gramą środkową i barbarą. Na zewnątrz muru głębokie fosy, wały palisadowe oraz rzeka Ina uniemożliwiały łatwy dostęp do miasta. W XVI wieku Stargard stał się jednym z lepiej obwarowanych grodów w księstwie pomorskim.

W wieku XIX, wskutek utraty militarnego charakteru, mury utraciły swoje obronne przeznaczenie. Wtedy rozebrano ponad 50% obwarowań, pozostawiając jedynie niektóre odcinki o łącznej długości 1040 m. Wały obniżono, fosy zostały zasypane, a na ich miejsce utworzono parki.

Baszty

W obrębie otaczających miasto murów obronnych wzniesiono dziewięć majestatycznych baszt, które pełniły kluczowe funkcje zarówno w zakresie obronności, jak i obserwacji okolicznych terenów. Ich imponująca wysokość przekraczała 30 metrów, co pozwalało na skuteczne monitorowanie przedpola.

• Morze Czerwone,
• Tkaczy,
• Jeńców,
• Białogłówka,
• Rzeźnicka,
• Przy Arsenale,
• Kowalska.

Bramy

Miasto Stargard przez wieki mogło się poszczycić wieloma systemami obronnymi, wśród których szczególne miejsce zajmowały bramy. Oprócz charakterystycznych baszt, kluczowe dla bezpieczeństwa był dostęp do miasta, który strzegły następujące bramy:

• Brama Świętojańska,
• Brama Pyrzycka,
• Brama Wałowa,
• Brama Młyńska, która miała szczególne znaczenie jako przejście wodne.

Każda z tych bram odgrywała istotną rolę w systemie obronnym Stargardu, nie tylko jako punkt kontrolny, ale również jako element architektoniczny, który świadczy o bogatej historii tego miejsca.

Furty

W Stargardzie, dla ułatwienia dostępu do przestrzeni poza murami obronnymi, zaaranżowano specjalne przejścia, zwane furtami.

• zielona,
• rzeźnicka,
• augustiańska,
• przy arsenale.

Prace renowacyjne

Najlepiej zachowanym fragmentem murów obronnych jest odcinek usytuowany przy Bramie Pyrzyckiej.

Od 2008 roku trwają prace renowacyjne Bramy Młyńskiej, które mają na celu przywrócenie jej pierwotnego blasku.

W roku 2009 zidentyfikowano istotny problem, który objawił się w postaci głębokiej szczeliny w murze nad rzeka Iną. Z tego względu, fragment muru ulokowany przy arsenale wymaga pilnych prac renowacyjnych, aby zapobiec dalszej degradacji zabytku.

---

Oceń: Mury obronne w Stargardzie

---